De toekomst tussen naïef doen en waakzaam doen
Een van de trends waarbij de TrendRede vast gaat aansluiten is het nieuwe optimisme dat in Nederland te observeren – en te documenteren – valt. Natuurlijk lopen er ook mopperende, zelfs rancuneuze laggards rond – en ook zij moeten op hun ‘toekomstpotentieel’ geanalyseerd worden. Maar een avant-garde die een nieuw optimisme uitstraalt is er zeker ook. Die avant-garde is breed, over het algemeen jonger en leeft in symbiose met alle online-software die niet alleen het leven makkelijker maakt, maar die de beteren ook aanzet tot verrassend en daadkrachtig handelen. Dit is het nieuwe optimisme: In weerwil van de matte nadagen van de economisch crisis, in weerwil van een CEO-laag die zich blijft verrijken, in weerwil van alle oude politiek & structuren die weigeren in lucht op te gaan: Laten we toch vooral DOEN & aanpakken, online gefaciliteerd zoals er nog nooit een generatie was. Wie kan daar nu tegen zijn? Ik schat in dat het nieuwe optimisme een terechte positie in de TrendRede gaat innemen.
Toch wil ik kanttekeningen plaatsen. DOEN is prachtig maar als de doeners te weinig reflecteren op eigen handelen, geeft DOEN vooral een vrolijk gevoel en dat is het dan. Het idee dat we door gewoon te DOEN de oude 20ste-eeuwse machten, mastodonten & structuren bijna vanzelf doen verdwijnen, is naïef en een beetje dom.
Peer2peer lenen is een mooi voorbeeld van hoe we daadkrachtig & online gefaciliteerd we met zijn allen aan het DOEN zijn. Er gaat zonder meer inspirerende energie vanuit. We laten het bankensysteem – zo perfide, zo vastgeroest, zo oud – achter ons en gaan het zelf DOEN. Blij kunnen we wijzen op het feit dat de grootste peer2peer online community, Lending Club, 500 miljoen gaat binnenhalen nu ze naar de beurs gaan. Optimistisch, online-bekrachtigd DOEN is aan de winnende hand! Toch passen nuancerende opmerkingen. Allereerst is 500 miljoen helemaal niks in vergelijking met de bedragen die er in de ‘oude’ bancaire wereld omgaan. Ten tweede, is het geen veeg teken dat we het succes van peer2peer aflezen aan het fikse bedrag dat ze op Wallstreet ophaalt? Ten derde, de grootste investeerders in peer2peer lenen zijn de gevestigde banken geworden. De overheid reguleert hun oude praktijken wat strakker en de ‘oude’ garde ruikt nieuwe kansen. Shadow banking wordt het genoemd. Allemaal geen reden om het nieuwe optimisme, om blij zelf DOEN de rug te keren. Maar laten we het vooral WAAKZAAM doen.
Het Nieuwe DOEN omarmt optimistisch alle online technieken die ons bestaan prettig faciliteren en mooier maken. Denk car sharing en Uber op mobiliteitsgebied. Denk VanDeBron op energiegebied. Denk Booking.com en Airbnb.com op reisgebied. Denk Peerby voor alles wat U niet wilt kopen maar gewoon in uw eigen buurt wilt lenen. De voorbeelden geven dezelfde richting aan: Alles kunnen ‘wijzelf’ nu sneller en beter en makkelijker DOEN dan in oude tijden. En ook nog eens milieuvriendelijker (een Uber kan op den duur dertig ‘oude’ auto’s vervangen). En ook nog een moreel hoogstaander: er wordt aan nieuwe gemeenschapszin gewerkt (Peerby) en aan nieuwe vertrouwenssystemen (Airbnb, Uber). Niettemin past ook hier WAAKZAAMHEID. Booking.com heeft net een rel achter de rug omdat haar naarstige kreet ‘nog één kamer vrij’ niet perse de waarheid dekt, maar vooral verschijnt om U snel tot klikken aan te zetten. Zeker wanneer men algoritmisch te weten is gekomen, dat U dat ene manipulatieve duwtje in de rug nodig hebt. U DOET, blij en vrolijk, precies waartoe U gemanipuleerd wordt! Blij en vrolijk DOEN is best. WAAKZAAM DOEN is beter. Het biedt op de duur meer echt veranderingspotentieel.
Amazon is nu zo machtig dat geen uitgever er nog omheen kan. Zeker de kleintjes niet. Bij hen heeft Amazone dan ook eenzijdig aangekondigd dat ze de afroommarges gaan verhogen. Wie niet toestemt, wordt door Amazone op achterstand gezet in de zoekresultaten, zeg maar algoritmisch naar achteren gemanipuleerd. Terwijl wij als consumenten sympathiek gefaciliteerd worden om zo soepel mogelijk door onze aankoopbeslissingen te gaan – een zaak van prettig gestroomlijnd DOEN – spelen er op de achtergrond mechanismen mee die velen van ons niet sympathiek vinden – kleine spelers die algoritmisch op achterstand gezet worden – maar waar me al DOENDE gewoon geen weet van (wensen te) hebben. Op zulke momenten wordt gewoon DOEN een beetje naïef en oppervlakkig. WAAKZAAM DOEN is beter.
Trendwatchers met liefde voor een goede gezamenlijke toekomst moeten hiervoor waarschuwen. En inzetten op WAAKZAAM DOEN.
Carl Rohde