De relativiteitstheorie of Einstein voor Dummies
Je zit samen met man, vrouw, kind en/of hond in je auto (benzine, hybride of elektrisch) in de wasstraat van een tankstation. Na de eerste ronde met een flinke laag sop volgt de wasbeurt met de grote borstels die langs de deuren glijden. Even lijkt het alsof de borstels stilstaan en de auto rijdt. Je wrijft in je ogen om deze zinsbegoocheling te laten verdwijnen. En tegelijkertijd weet je dat je ogen je niet hebben bedrogen. Het is de relativiteitstheorie die je zojuist hebt ervaren.
Tijd is relatief
Wij, onderzoekers van de tijdgeest, zijn dol op chronologie; daarom doen we onderzoek naar waar we vandaan komen, waar we zijn en waar we naartoe gaan. Maar tegelijkertijd weten we dat dit een naïeve manier van kijken is. Tijd is relatief. En dat weet u ook. Denk maar aan de curve van adoptiesnelheid van Everett Rogers. De laggards brengen hun ansichtkaarten nog naar de brievenbus, terwijl de innovators net de mapcode hebben uitgevonden. U kent het ook van de wet van de remmende voorsprong van Jan Romein. U bent blij met een nieuwe digitale spiegelreflexcamera die nu ook kan filmen, terwijl uw kinderen de filmpjes op hun smartphone met een druk op de knop bloggen, skypen, twitteren, appen.
De zomer van 2014
De zomer van 2014 is de zomer waarin de relativiteitstheorie wel heel duidelijk wordt bewezen. Het is de zomer waarin de Europese sonde Rosetta na tien jaar is aangekomen bij de komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko. En de zomer waarin economische sancties tegen Rusland en Poetins reacties erop herinneringen oproepen aan de boycot van producten uit Zuid-Afrika ten tijde van de apartheid en ook aan de olieboycot van OPEC-landen tegen westerse landen in 1973. In de zomer van de brandhaarden blijkt dat mensen in het Oosten die hun geloof willen belijden moeten vrezen voor de Strijders van de Islamitische Staat, terwijl voor atheïsten in het Westen geldt dat geloven geen zin heeft. De zomer waarin het ebola-virus waar geen remedie tegen bestaat een nieuwe epidemie kan veroorzaken, terwijl chirurgen op hetzelfde moment met behulp van robottechnologie op afstand complexe operaties kunnen uitvoeren. Alsof we tegelijkertijd in verschillende tijdruimtes leven (Einstein voor Dummies).
De toekomst voorspellen is zinloos
De toekomst voorspellen is zinloos, want die verloopt niet volgens rechte lijnen, zelfs niet volgens kromme. Je kunt beter zeggen dat we voortdurend sprongen in de tijd maken, vooruit en achteruit. En dat het afhangt van je positie in de ruimte en je snelheid van bewegen die bepalen in welk tijdsbestek je leeft. Wat ook zinloos is: geloven in de vooruitgang. Zo kunnen wij denken dat het democratische systeem het beste is dat er is omdat het is uitgevonden na het theocratische of het plutocratische. Maar daar kun je, als je leeft in een ander tijdsbestek, heel anders over denken. Kortom, vooruitgang is relatief.
Instrumenten om de tijd te meten
De zomer van 2014 maakt duidelijk dat we op zoek zijn naar nieuwe meetinstrumenten. De oude tijdmeters, die van chronologie en van vooruitgang, werken niet meer. De tijd is niet lineair maar relatief. Misschien is het goed om te beginnen met verduidelijken welke tijdzones er op dit moment precies zijn. Zo meet de late majority succes af aan economische groei of een positief bruto nationaal product en de early majority aan de mate waarin we erin slagen om informatie met elkaar te delen. De innovator vindt wellicht dat succes helemaal geen maatstaf voor leven en werken is.
Vooruit of achteruit innoveren
Wat is nu de moraal van dit verhaal? Trendonderzoek is niet alleen tijdsbepaling maar ook plaatsbepaling. Het gaat er niet alleen om dat je uit het raam kijkt om te zien of de wasstraat de motor van de borstel al geeft gestart, maar ook dat je weet in welke auto je zit, benzine, hybride of elektrisch. En andersom ook, mapcodes worden niet bedacht bij PostNL maar bij TomTom. Tijd is relatief, je kunt zowel vooruit als achteruit innoveren. Het is afhankelijk van je adoptiesnelheid of je een innovator of een laggard bent.
Hilde Roothart – Trendslator