De 7 werken van barmhartigheid

De TrendRede 2016 is alweer de zesde TrendRede op een rij. Deze TrendRede wordt uitgesproken bij Pakhuis De Zwijger op 12 januari 2016. Op een andere plaats en tijd. Dat, omdat we dit keer wilden ontsnappen aan de hectiek van de politiek rond Prinsjesdag. De TrendRede heeft tenslotte als doel om de lange lijnen naar de toekomst te schetsen. En niet om mee te gaan in de opwinding van de dag die je dacht dat nooit zou komen. De tijd waarin het oude jaar plaatsmaakt voor de volgende 366 dagen – want 2016 is een schrikkeljaar – is bij uitstek een moment om de balans op te maken. Een tijd voor reflectie ook; waarin je je afvraagt wat je de afgelopen tijd hebt gedaan en bereikt en wat de goede voornemens, plannen en doelen voor de komende periode zijn.

Mag ik dan bij jou
Terwijl het Glazen Huis van 3FM Serious Request wordt opgebouwd in Heerlen (de stad waarin in verhouding de meeste kinderen opgroeien in een bijstandsgezin), zingen we mee met ‘Imagine’, de nummer 1 van de top 2000 van 2015. En natuurlijk ook met ‘Mag ik dan bij jou’, de nieuwe evergreen van Claudia de Breij op nummer 4. Bij DWDD schuift, niet de vader des vaderlands Mark Rutte, maar minister Timmermans aan, die zijn gedachten over de tijd waarin we leven op papier heeft gezet in de vorm van een 64 pagina’s tellend essay dat heet ‘Broederschap’ (de opbrengst van de verkoop gaat trouwens naar VluchtelingenWerk). Daarin vraagt hij zich af wat het nut van grenzen is, en het gevaar van muren. En waarom solidariteit, verbinding en vertrouwen zo belangrijk zijn.

Het vocabulaire van de toekomst
Broederschap. Je zegt het niet dagelijks tegen elkaar. Hoewel het woord misschien wel deel uitmaakt van de soms ietwat archaïsche woordenschat van Matthijs van Nieuwkerk. Opmerkelijk genoeg zijn het juist dat soort woorden die wij als groep ‘vooraanstaande’ trendwatchers en futuristen deel vinden uitmaken van het vocabulaire van de toekomst. Het gaat bij de TrendRede 2016 tenslotte en niet voor niets om een ‘rede’, waarin de traagheid van het geschreven en gesproken woord het even hebben overgenomen van de dominantie van het beeld. Nog meer van die woorden? Verlichting, catharsis, vergeving, mededogen, verlossing, barmhartigheid. Bijna alsof je bij de dominee bent die een gebed voorleest: ‘Vergeef ons onze schulden, leidt ons niet in verzoeking, verlos ons van den boze.’

De hongerigen spijzen, De dorstigen laven, De naakten kleden, De vreemdelingen herbergen, De zieken verzorgen, De gevangenen bezoeken, De doden begraven.

Het Disruptieve Decennium
Of anders gezegd, bij Paus Franciscus (iedere tijd krijgt de paus die hij verdient), die op 8 december de Heilige Deur van de Sint Pieter èn het Heilige Jaar opende. Het Jubeljaar 2016 staat in het teken van ‘de zeven werken van barmhartigheid’: De hongerigen spijzen, De dorstigen laven, De naakten kleden, De vreemdelingen herbergen, De zieken verzorgen, De gevangenen bezoeken, De doden begraven. Hoe kan het dan anders dat Angela Merkel, Persoon van het Jaar 2015 volgens Time Magazine, ‘Madonna Merkel’ en ‘Mutti Merkel’ werd genoemd vanwege haar opendeur-politiek. Natuurlijk, aan de andere kant van het spectrum staan beoogde politieke leiders als Marine Le Pen en de wouldbe ‘chaospresident’ Donald Trump. In Het Disruptieve Decennium staan zij tegenover bruggenbouwers als Hillary Clinton en, zoals we zagen en lazen, onze eigen Frans Timmermans.

Tijdlijnen en trendbreuken
Dat is wat wij trendwatchers en futuristen (de term futuroloog is al enige tijd achterhaald) doen. Observeren en ordenen. Verbanden leggen en zo, enerzijds tijdlijnen doortrekken, anderzijds trendbreuken vastleggen. En dan is het voor ons niet zo moeilijk om te bedenken wat de gevolgen van die lijnen en breuken zouden kunnen zijn. De #tippingpoint van het nieuwe fossielvrije tijdperk, de #peakoil (ook wel Hubbertpiek genoemd) van onze tijdgeest; die zijn we dus al lang gepasseerd. We leven al een paar jaar in de lente van een nieuw holistisch tijdperk. Alleen kijken we maar één kant op. Onze ogen zijn gericht op Heerlen en Molenbeek, op Lesbos en op Lampedusa, waar organisaties als Artsen zonder Grenzen goed werk verrichten. Maar ze kunnen ook een andere kant op kijken. Niet in de richting van de wanhoop, maar van de hoop. En na Parijs 2015 heeft die hoop ook een strategisch plan en een verdienmodel gekregen.

‘Like many thinking people, we see biodiversity and ecosystems collapsing around us. So we’ve rolled up our sleeves and gotten to work. We have no choice: otherwise we might as well kiss our beautiful planet goodbye.’

Gamechanger, Challenger, Incubator
Voorbeelden? Inmiddels zijn er ontelbaar veel gamechangers, challengers en incubators. En ook oneindig veel crowdfunders, impact investors en good businesses. Terwijl de grootbanken duizenden mensen ontslaan, schuift ons geld langzaam maar zeker naar Triodos Bank en ASN Bank; of nog verder in de richting van Bitcoin en Bunq. De superbrands van de twintigste eeuw – denk Coca-Cola, McDonald’s, Shell – ze zijn de laggards van de nieuwe tijd. Hoe mooi is dan het verhaal van Douglas Tompkins, de textielmagnaat die ecofilantroop werd. Hij noemde zijn winkel met outdoorspullen naar de moeilijk beklimbare kant van de berg: The North Face. In 1989 besloot hij om ’te stoppen met de verkoop van dingen die mensen niet nodig heben.’ Samen met zijn tweede vrouw Kris McDivitt, die leiding gaf aan buitensportmerk Patagonia, nam hij zich voor om zijn fortuin te besteden aan de aankoop van 900.000 hectare land in Argentinië en Chili om er natuurparken te stichten. Op 8 december 2015, bijna op hetzelfde moment waarop de paus de Heilige Deur opende, overleed hij nadat een ijskoude golf zijn kajak op het Generaal Carrerameer in Chili deed omslaan. Het belang van natuurbehoud bleef hij onvermoeibaar onder de aandacht brengen: ‘We hebben geen keus. We kunnen anders onze geweldige planeet wel vaarwel zeggen.’

De mantra van Waarde, Waarheid en Waardigheid
Die man was zijn tijd vooruit, zeggen we dan. En dat is minder moeilijk dan het lijkt. We kunnen allemaal onze tijd vooruit komen, als we de wetten uit het verleden niet langer als de maatstaven voor de toekomst hanteren. Iedereen kan op elke plek en op ieder moment binnen zijn eigen mogelijkheden een gamechanger, challenger of incubator worden. Als we maar de goede kant op kijken. Het oude verdwijnt om ruimte te maken voor het nieuwe. En die ruimte is geen gevaarlijke plaats maar een plek waar we invulling kunnen geven aan de drie W’s die horen bij wat volgt op Het Disruptieve Decennium. En die iedereen die ook vindt dat we geen keuze hebben (en ook niet willen) als een mantra voor de toekomst kan gebruiken: Waarde, Waarheid en Waardigheid. Want als Claudia Breij onze voorganger is op cultureel gebied, Madonna Merkel onze leidsvrouw in politiek Europa, de paus onze gids op het spirituele pad en Douglas Tompkins ons voorbeeld op bedrijfseconomisch terrein, dan hoeven we niet in de toekomst te verdwalen. ‘Strawberry Fields Forever!’

Hilde Roothart is trendonderzoeker en oprichter van Trendslator.