Grote ontwikkelingen tekenen zich af. Ze trekken in de vorm van crises aan ons voorbij. De eerste zou je ‘lack of social empathy’ kunnen noemen. Digitale technologie heeft deuren geopend waarvan niemand ooit had gedacht dat ze open zouden gaan. Anderzijds is het tot dusver niet gelukt de basale menselijke behoefte aan sociaal contact te evenaren. Sterker nog, de drang naar real live contact en saamhorigheid zit juist weer in de lift.
De tweede crisis betreft de financiële markt. Die vertoont overduidelijk scheuren. Ons financiële systeem is een ‘menselijk construct’ gebaseerd op vraag en aanbod. De complexiteit als gevolg van winstmaximalisatie heeft het systeem troebel gemaakt. Dit kan de ondergang hebben ingeluid of een wake up call zijn voor een alternatief. Of is het vertrouwen van de burger terugwinnen een gepasseerd station, hoe transparant het bankwezen ook pretendeert te worden? Moeten banken hun heil gaan zoeken bij de overtreffende trap van transparantie, en hoe zou die er dan uit moeten zien?
Een andere crisis is een dreigend tekort aan energie en voedsel. Daar waar we met z’n allen hebben afgesproken rente te betalen aan banken ‘plukken’ we de aarde leeg zonder ‘rente’ te betalen. Dat kan niet oneindig. Hier zien we hoopvolle innovatieve ontwikkelingen van de grond komen, zoals LightSail Energy en MicroSeismic. Dat is essentieel. Want zo niet dan komt het bestaan van toekomstige generaties in gevaar.
Frisdoeners
Er is behoefte aan ‘frisdenkers’ en ‘frisdoeners’. Met ‘frisdoeners’ doel ik op personen met entrepreneurial spirit zoals je dat bij startups ziet. Mensen die onconventioneel denken en zaken weten te realiseren. Wat ik niet bedoel met ‘frisdoeners’ zijn personen die de vraag stellen: ‘hoe werkt dat, hoe doe ik dat?’. Daar schuilt een potentieel gevaar in. Cogito ergo sum (‘Ik denk dus ik ben’) is de uitkomst van een denkexperiment van filosoof Descartes. Hij twijfelde aan het bestaan van alles. Er is dan één ding waaraan niet te twijfelen valt en dat is dat hij twijfelt, met andere woorden, dat hij denkt.
Moderne technologie maakt het ons vaak wel erg gemakkelijk. Simpel gesteld, waarom zouden we hoofdrekenen als er een rekenmachine op onze smartphone zit? We ‘degraderen’ tot ‘passieve gebruikers’ in plaats van analytische denkers die in staat zijn complexe systemen kundig te beheren en innovatief uit te bouwen. Neem daarbij ook de berichten over tekorten aan ICT personeel in ogenschouw. En denk aan de situatie dat werk in toenemende mate wordt overgenomen door computers, wat ook nog eens ten koste gaat van de menselijke maat.
Oftewel, een goede en noodzakelijke balans tussen doeners en denkers kan, en moet, zorgen dat we niet verder afglijden naar een situatie waar we ten prooi vallen aan onze zelfgecreëerde systemen. Leven in het heden omringd door gedachten en gedrag uit het verleden is geen hoopgevend toekomstscenario.
TrendRede 2014 signaleert noodsignalen maar is ook richtinggevend voor disruptieve oplossingen om het tij te keren. Zo’n turnaround vraagt om gedragsverandering op maatschappelijk niveau, het roer moet om bij merk ‘maatschappij’.
Norbert Mirani