Nederland heeft een bloeiende economie, onwaarschijnlijk veel slimme mensen en een fantastische infrastructuur. Een stuwmeer aan innovaties wacht op doorbraak. Er is geen crisis en geen noodzaak tot bezuinigen. En toch verarmen we. Hoofdrolspeler in deze Griekse tragikomedie: Overheid 1.0. Die gedraagt zich als een hitsige puber met een drankprobleem, en dat al sinds de jaren ‘60. Hoog tijd dat we een abo nemen op Overheid 2.0. Weg met de Tiende Penning. Lang leve de burgers, dat zootje ongeregeld.
Een beetje presentatie over de toekomst beslaat zeg 80 dia’s en duurt een uur. Van die 80 dia’s besteed je 1 dia aan ellende en de rest aan fraaie stippen op de horizon, oplossingen, trends, optimisme, hoop, kansen. De dia met ellende zap je meestal snel door. Niemand wil horen wat er allemaal fout gaat. Ons brein weigert om onprettige feiten op te nemen.
Toch verdient die dia met ellende voor deze ene keer meer aandacht. Einstein zei het al: een oplossing die voortvloeit uit de dia met ellende veroorzaakt nog meer ellende. Met andere woorden: oplossingen moeten voortkomen uit een ander systeem dan het systeem dat de crisis heeft gebaard. De oplossing voor een falende overheid is dus niet nog meer overheid en nog meer regels en nog meer EU en nog meer geld ergens in pompen. En toch is dat onze eerste reflex. Want dat is wat we kennen. En wat we kennen, daar zijn we goed in. Daarom zijn we zo slecht in omgaan met de toekomst; omdat we die slecht kennen.
Fast Trends zijn populairder dan Slow Trends. Fast Trends zijn vaak technologisch van aard, zoals holistische appjes, sociale robots en 3Dprinters. Fast Trends wekken enthousiasme en verwondering en dus heb je het daar al gauw de hele tijd over. Slow Trends zijn culturele omwentelingen die tientallen jaren duren. Wat saaier en diffuser, maar vooruit. Denk aan de ondergang van het roken, de opmars van het homohuwelijk en alcoholvrij bier, de financiële machtsovername door vrouwen, de switch naar kindcentrale gezinnen. Aan dat rijtje kunnen we nu een paar zeer onprettige Killer Trends toevoegen: de teloorgang van blind vertrouwen, de opmars van de graaicultuur, en de zelfvernietiging van de verzorgingsstaat. De dia met ellende dus (zie kader).
Hitsige puber en Tiende Penning
In 1569 voerde de hertog van Alva de Tiende Penning in, een zestiende-eeuwse BTW van maar liefst 10%. De bevolking reageerde woedend, en die zat toen niet eens op Twitter. Ondertussen zijn we qua BTW al aanbeland bij 21% en zijn er in eeuwen tijd tientallen andere extra belastingen bij bedacht. Kosten voor AWBZ en bijstand in de jaren ’50: nul gulden. Kosten voor AWBZ en bijstand nu: talloze miljarden. We weten al 15 jaar dat we bespioneerd worden en al 15 jaar interesseert onze privacy ons geen lor. Prism is niets nieuws. Pas nu dringt het enigszins door tot de verontruste burger dat ook de overheid geen tegenwicht biedt aan spionerende Amerikaanse techno multinationals.
Overheid 1.0 is van welvaartsmotor veranderd in industrieel monument. De verzorgingsstaat – heel erg 1.0 – is uit zijn voegen gebarsten. Die brengt geen verzorging meer maar afbraak. Onverdachte instanties als de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling en de Raad voor Leefomgeving concluderen het ook, zij het in andere bewoordingen. Volgens de Nationale Ombudsman is de Nederlandse overheid de “meest complexe ter wereld”.
De overheid gedraagt zich als een hitsige puber met een drankprobleem, en dat al sinds de jaren ‘60. Vincent Brons en Milan Boele, een paar mid-twintigers, spelen “We are big boys”, een theatervoorstelling voor iedereen die zich jong voelt en daar vanaf wil. Ze willen in 1 klap volwassen worden en verbranden daarom hun jeugd ritueel in een emmer. Kunnen die jongens niet in 1 moeite door ook Overheid 1.0 ritueel verbranden?
Tijd voor de smileys. Een abo op Overheid 2.0
Met dit trackrecord zou elk zinnig mens zijn abonnement op de overheid onmiddellijk opzeggen. Maar nee hoor, van de nettobetalers werd nooit een boos woord vernomen. Het volk accepteert zonder morren.
Maar niet heel het volk! Meer dan 43.000 Belgen hebben uit pure woede en frustratie over zombiebanken en bankgraaiers een nieuwe coöperatieve bank opgezet, New B, die moet handelen vanuit eerlijkheid. In Twente is net het Naoberkrediet opgericht, dat niet wordt verstrekt door een bank, maar door vermogende ondernemers. Dus ja, het is mogelijk om de financiële infrastructuur die we in eeuwen hebben opgebouwd en in slechts 2 decennia hebben kapotgemaakt, dunnetjes en eerlijk over te doen. In slechts een paar jaar. Niet door de overheid, maar door burgers en ondernemers. En zo zijn er meer voorbeelden hoe het anders kan.
De minister weigert te waarschuwen voor nep paardenvlees tegen het advies van de Voedsel & Warenautoriteit in. In Overheid 2.0 is de Voedsel & Warenautoriteit niet langer een instituut, maar een appje, en hebben we de minister niet langer nodig om ons wel of niet te waarschuwen. De consument checkt met zijn mobieltje het vlees in de supermarkt of op zijn bord.
De Eurocommissaris dreigt vanwege de Prism-affaire dat de EU “regels gaat maken”. In De burgers van Overheid 2.0 hebben geen wetten nodig, maar technologie die identiteitsfraude onmogelijk maakt en waarmee je zelf je niveau van privacy kunt instellen. Zo simpel dat elke leek het kan. Iedereen zijn eigen politieagent. Neelie Smit hoeft het dan niet langer voor ons te doen, maar de appjes 100% Transparant of 100% Graaivrij.
De staatssecretaris vraagt achteraf aan zijn ambtenaren hoe het zit met die Bulgarenfraude. Overheid 2.0 haalt de bron van de fraude weg en doet geen uitkeringen naar het buitenland, geen uitkeringen aan mensen die nog nooit aan een balie zijn verschenen, of doet in het geheel geen uitkeringen meer.
De minister betaalt miljoenen aan politie-inzet tegen agressie in treinen en op voetbalvelden. Overheid 2.0 doet aan preventie en draait de treinverwarming 2 graden hoger, gebruikt roze lampen in de treincoupes en weert in voetbalstadia het buitenpubliek. Voilà. Minder agressie en meer veiligheid tegen minimale kosten.
Overheid 1.0 geeft geld uit aan het overeind houden van buitenlandse staten en persoonlijke sociale zekerheid. Overheid 2.0 geeft geld uit aan straatlantaarns en aan zelforganisatie van burgers, zoals Broodfondsen. Overheid 2.0 houdt geen failliet ziekenhuis overeind maar steunt de overname door de betrokken artsen. Overheid 2.0 heeft een duidelijke toekomstvisie (Valkenswaard). Geeft 1 gezicht aan de jeugdzorg (Utrecht). Steunt mini-woningcorporaties in krimpgebieden die beheerd worden door de dorpen zelf (Operatie Fryslantis). Overheid 2.0 is de light variant zonder suiker. Minder regels. Minder EU. Minder geld. Overheid 2.0 laat veel keuze aan de Doe Het Zelf burgers, dat zootje ongeregeld.
Op Overheid 2.0 kan je je abonneren. Aanmelden en afmelden.
Marcel Bullinga nomineert broodfondsenmakerBiba Schoenmaker als symbool van de Doe Het Zelf burger. Kunstenaar Milan Boele als rituele verbrander van Overheid 1.0. En ambtenaar Davied van Berlo als symbool van Overheid 2.0